Sesungguhnya setiap orang yang hendak mengenal Allah s.w.t. dan
mengetahui sifat-sifatnya , maka wajiblah lebih dahulu ia mengetahui akan hukum
'aqal dan bahagiannya.
Pengertian Hukum 'Aqal :
Hukum ialah menetapkan suatu perkara kepada suatu perkara yang lain
atau menafikan suatu perkara daripada perkara yang lain dengan tidak
berkehendak kepada dicuba pada menetapkan sesuatu perkara itu ( Adat ) dan
tidak tergantung kepada sesuatu perbuatan yang diperbuat oleh mukallaf (
bersalahan dengan hukum Syari'e ).
Pengertian 'Aqal :
Adalah 'Aqal itu satu sifat yang dijadikan Allah s.w.t. pada
manusia sehingga dengan itu manusia berbeza dengan haiwan. Maka dengannya boleh
menerima ilmu Nazhariyyah ( Ilmu yang berkehendakkan berfikir ) dan boleh
mentadbirkan segala pekerjaan dengan fikiran yang halus dan daripadanya tempat
lahirnya berbagai-bagai manafaat dan kebahagiaan kepada manusia.
Dan aqal itu berhajat kepada undang-undang Syarak dan undang-undang
Syarak juga tidak boleh berjalan mengikut yang dikehendaki melainkan berhajat
kepada 'aqal. Dan di antara keduanya berhajat antara satu dengan yang lain ( '
Aqal berhajat kepada Syarak dan Syara' berhajat kepada 'Aqal ) .
Bahagian Hukum 'Aqal :
Adalah hukum 'aqal itu terbahagi kepada tiga :
1) Wajib 'Aqli iaitu perkara yang tiada diterima 'aqal akan
tiadanya, hakikatnya mesti menerima ada.Yang demikian wajib bagi Allah s.w.t.
bersifat qidam maka maksudnya ialah mesti ada Allah s.w.t bersifat qidam.
2) Mustahil 'Aqli iaitu perkara yang tidak diterima 'aqal akan
adanya , hakikatnya mesti tiada . Yang demikian mustahil Allah s.w.t. bersifat
baharu maka maksudnya tidak sekali-kali Allah s.w.t. itu bersifat baharu.
3) Harus 'Aqli iaitu perkara yang diterima 'aqal adanya dan
tiadanya, maka hakikatnya boleh menerima ada dan tiada seperti keadaan
seseorang itu adakalanya boleh bergerak atau diam.
Bahagian Wajib 'Aqli :
Adalah wajib 'aqli terbahagi dua :
1) Wajib 'aqli Dharuri - Iaitu menghukumkan sesuatu itu tetap
adanya dengan tiada berkehendak kepada bahasan dan kenyataan seperti
menghukumkan satu itu tetap separuh daripada dua .
2) Wajib 'aqli Nazhari - Iaitu menghukumkan suatu itu tetap
adanya dengan berkehendak kepada fikiran dan bahasan serta mendatang- kan
dalil-dalil atas ketetapan hukumnya itu seperti menghukumkan wajib adanya Allah
s.w.t. yang menjadikan alam ini berserta dengan bahasan dan dalil-dalilnya.
Bahagian Mustahil 'Aqli :
Adalah Mustahil 'Aqli terbahagi dua :
1) Mustahil 'Aqli Dharuri - Iaitu menghukumkan suatu itu tetap
tiada Berkehendak kepada bahasan dan mendirikan dalil seperti contoh
menghukumkan tiada terima ;aqal satu itu separuh daripada tiga.
2) Mustahil 'Aqli Nazhari - Iaitu menghukumkan suatu itu tetap
tiada Dengan berkehendak kepada fikiran dan bahasan serta mendatangkan
dalil-dalil atas ketetapan hukumannya itu seperti menghukumkan tiada terima
'aqal ada yang mensyirik bagi Allah s.w.t. maka dengan itu 'aqal menghukumkan
mustahil ada syirik bagi Allah s.w.t itu melainkan dengan diadakan bahasan
dengan mendatangkan dalil.
Bahagian Harus 'Aqli :
Adalah Harus A'qli itu terbahagi dua :
1) Harus 'Aqli Dharuri - Iaitu menghukumkan sesuatu boleh terima
ada dan tiada dengan tidak berkehendakkan bahasan dan mendatangkan dalil
seperti menghukumkan keadaan seseorang itu adakalanya ia bergerak atau diam .
2) Harus 'Aqli Nazhari - Iaitu menghukumkan sesuatu boleh
dijadikan atau tiada boleh dengan berkehendak kepada bahasan dan mendatangkan
dalil-dalil seperti contoh memberikan ganjaran pahala kepada orang yang tidak
beramal , maka 'aqal menghukumkan hal itu adalah harus melainkan dengan
diadakan bahasan dan dalil-dalil yang menunjukkan harus pada Allah s.w.t.
memberikan seperti itu .
Tgk. Azhariadi
